Okutucu harflerle ilgili imlâ kaideleri

Okutucu harflerle ilgili imlâ kaideleri



a. “Elif” harfi ve “a” sesi



1. Okutucu “elif” harfleri, “a” sesinin bulunduğu bütün hecelerde gösterilir.

2. İlk iki hecedeki “a” seslerini gösteren okutucu “elif” lerin birincisi, bazen terk edilebilir.

(*) Ancak, ince harfle veya kapalı hece ile başlayan kelimelerin bu hecelerindeki okutucuların terkedilmemesi daha uygundur.

3. Sona gelen “a” sesleri, ekseriyetle “elif” yerine “he” harfi ile gösterilir.

(*) İsimlerin yalın hâli ile eklerin sonundaki “a” seslerinin hemen hemen tamamı, “he” okutucusu ile yazılır.

(*) Sonu “a” sesi ile biten emir kipleri ile az da olsa bazı kelimeler, “elif” okutucusu ile yazılır.

4. “Elif” harfinin üzerine med işâreti konduğunda, “a” sesiyle okunur.



b. “He” harfi ve “ e - a ” sesleri



1. “He” harfi, ilk hecede okutucu olarak gelmez.

2. “He” harfi; orta hecelerde,
bunun bir açık hece olması hâlinde okutucu olarak kullanılır, kapalı
hece olması hâlinde ise kullanılmaz.

3. Sondaki “e” sesleri, mutlaka “he” harfi ile gösterilir.

4. İsimlerin yalın hâli ile eklerin sonlarına gelen “a” sesleri için çoğunlukla, “he” harfi kullanılır.

5. Okutucu olan “he” harfi, kendinden sonra gelen harfle birleşmez.

6. Kelime başlarındaki “e”
sesleri, okutucu kullanmaksızın “elif” harfi ile gösterilir. Okunuşta
kolaylık olmak üzere, bu harf üzerine “hemze” işâreti de konabilir.



c. “Vav” harfi ve “ u - ü - o - ö ” sesleri



Okutucu “vav” harfleri, “u, ü, o, ö” seslerinin bulunduğu bütün hecelerde gösterilir.

1. İlk iki hecede okutucu
olarak gelen “vav” harflerinin birincisi, bazen terk edilebilir. Bunlar
terk edilmeden de ayrı ayrı yazılırlarsa, yanlış olmaz.

(*) İkinci hece “cim veya çe” harfi ile başlıyorsa, ikinci okutucu “vav” ın terk edildiği kelimeler de vardır.

2. Çok az da olsa bazı “ö ve ü” sesleri “vav” harfi beraberinde hemze ile yazılır.

(*) Birkaç kelime dışında pek
yerleşmemiştir. Ancak karışıklığa sebep olabilecek yerlerde, daha
önceden klişeleşmiş bir yapı yoksa kullanımı uygundur.
3. Farsça bazı kelimelerde “hı” harfinden sonra gelen “vav” harfleri, yazıldığı hâlde okunmazlar. (vâv-ı ma’dûle)

4. Kelime başlarındaki “u, ü,
o, ö” sesleri, “elif” harfinden sonra “vav” okutucusu yazılarak
gösterilir. Bir kolaylık olmak üzere “ü, ö” sesleri için, “elif” harfi
üzerine hemze işâreti konabilir.



d. “Ye” harfi ve “ ı - i ” sesleri



1. Okutucu “ye” harfi, “ ı, i “ seslerinin bulunduğu bütün hecelerde gösterilir.

2. Klişeleşmiş bazı kelime ve eklerde ise, okutucu “ye” harfi hiç gelmeyebilir.

3. Eklerdeki “u” ve “ü” sesleri, umûmiyetle “ye” okutucusu ile gösterilir.

(*) İyice yerleşmiş olanlar hariç, kelimelerin asli yapısı sonundaki “u ve ü” sesleri “ye” ile yazılmaz.

4. “Ye” harfi okutucu olduğunda, kendinden sonra “ye” harfi ile başlayan eklere birleşmez.

(*) Fiil eklerinde ise böyle değildir, “ye” harfleri bitişik yazılabilir.

5. Bazı kelimelerin ilk hecelerindeki “e” sesleri, “ye” okutucusu ile gösterilir.

6. Kelime başlarındaki “ı, i” sesleri, “elif” harfinden sonra “ye” okutucusu yazılarak gösterilir.
_________________

[سن بي بيراقما[b] derken beni diye okuduğum kelime de nun eksik değil mi?